لەندەن – بەپێی ڕاپۆرت و ڕاپرسییەکی نوێ، زیاتر لە ٢٣ ملیۆن هاوڵاتی لە بەریتانیا پێیان وایە قوربانیی قەرزی ئۆتۆمبێلن کە بە شێوەیەکی فریودەرانە پێیان فرۆشراوە، و چاوەڕوانن قەرەبوو بکرێنەوە. ئەم کێشەیە دەکرێت ببێتە یەکێک لە گەورەترین قەیرانە داراییەکانی وڵاتەکە، هاوشێوەی رسوایی “بیمەی پاراستنی پارەدان” (PPI) کە زیانی دەیان ملیار پاوەندی بە بانکەکان گەیاند.
بنەمای کێشەکە چییە؟
قەیرانەکە لەوەوە سەرچاوەی گرتووە کە بریکارەکانی فرۆشتنی ئۆتۆمبێل، لە کاتی ڕێکخستنی قەرز بۆ کڕیاران، لەلایەن بانکەکانەوە “کۆمیسیۆن”ێکی نهێنییان وەرگرتووە. واتە هەرچەندە ڕێژەی سوودی قەرزەکە زیاتر بووبێت، کۆمیسیۆنەکەی بریکارەکەش زیاتر بووە. کڕیار ئاگاداری ئەم ڕێککەوتنە نهێنییە نەبووە و لە ئەنجامدا، بەبێ ئەوەی بزانێت، پارەیەکی زیاتری وەک سوود داوە.
وەرچەرخانی یاسایی و زیانە گەورەکان
خاڵی وەرچەرخان لەم کەیسەدا بڕیارێکی **دادگای تێهەڵچوونەوە** بوو، کە ئەم کۆمیسیۆنە نهێنییەی بە کارێکی “نایاسایی” ناساند. ئەم بڕیارە دەرگای بەڕووی داوای قەرەبووکردنەوەدا کردەوە و ئێستا پێشبینی دەکرێت بانکە گەورەکانی وەک **سانتاندەر، بارکلەیز و لۆیدز** ڕووبەڕووی پێدانی قەرەبوویەک ببنەوە کە بەپێی شرۆڤەکاران لەوانەیە بگاتە نزیکەی **٤٤ ملیار پاوەند**.
هەنگاوی دەسەڵاتداران و نیگەرانیی هاوڵاتیان
لە ئێستادا، دەستەی چاودێریی دارایی بەریتانیا (FCA) سەرقاڵی داڕشتنی میکانیزمێکە بۆ قەرەبووکردنەوە، کە تێیدا بانکەکان ناچار دەکرێن تۆمارەکانیان بپشکنن و زیانلێکەوتووان دیاری بکەن.
بەڵام ڕاپرسییەکە دەریدەخات کە متمانەی خەڵک بە بانکەکان لاوازە. ٤٥٪ی بەشداربووان پێیان وایە شایستەی قەرەبوون، و ٤٠٪یشیان ئامادەن ئەگەر لە ئەنجامەکە ڕازی نەبن پەنا بۆ دادگا ببەن.
گەورەترین ئاستەنگ لەبەردەم ئەم پرۆسەیەدا، سڕینەوەی زانیاریی کڕیارەکانە لەلایەن بانکەکانەوە دوای شەش ساڵ. هەرچەندە FCA فەرمانی ڕاگرتنی ئەم کارەی دەرکردووە، بەڵام مەترسی هەیە کە زانیاریی ئەو کەسانەی گرێبەستەکانیان پێш چەند ساڵێک کۆتایی هاتووە، لەناوچووبن و بەمەش مافیان بفەوتێت.
کۆمپانیای یاسایی “سلەیتەر و گۆردن” کە ڕاپرسییەکەی ئەنجامداوە، هۆشداری دەدات لە دەرەنجامەکانی ئەم دۆخە.
( ئێلیزابێس کۆملی )، بەرپرسی کارگێڕی کۆمپانیاکە، لە لێدوانێکدا ڕایگەیاند: “خەڵک بە شێوەیەکی ڕەوا چاوەڕێی قەرەبووکردنەوەیە بۆ ئەو زیانەی لێیان کەوتووە. هەرچەندە دەستەی چاودێریی دارایی هەوڵی چارەسەر دەدات، بەڵام مەترسیی ئەوە هەیە پلانەکەیان نەتوانێت چاوەڕوانیی خەڵک دابین بکات و ببێتە هۆی نائومێدییەکی بەرفراوان.”
ناوبراو جەختی کردەوە کە دەرەنجامێکی لەو شێوەیە”بۆ هەموو لایەک زیانبەخش دەبێت”
چونکە:
ـ قەیرانەکە بۆ چەندین ساڵی تر درێژە دەکێشێت.
ـ دادگاکان پڕ دەبن لە سکاڵا و تانەی یاسایی.
ـ هاوڵاتیانیش لەو چارەسەرە خێرا و ڕوونەی کە شایستەیانە، بێبەش دەبن.
بڕیارە لەم مانگەدا دادگای باڵا بڕیاری کۆتایی لەسەر ئەم کەیسە بدات، کە چارەنووسی ملیۆنان هاوڵاتی و دەیان ملیار پاوەند دیاری دەکات.
