حکومەتی عێراق هەوڵدەدات کۆنترۆڵی نەوتی کوردستان بکات بۆ لاوازکردنی ئۆتۆنۆمیەکەی
خاڵە سەرەکییەکان
- حکومەتی عێراق هەوڵدەدات کۆنترۆڵی نەوتی کوردستان بکات بۆ لاوازکردنی ئۆتۆنۆمیەکەی.
– زلهێزە جیهانییەکان کێبڕکێ لەسەر کاریگەری خۆیان دەکەن بۆ کۆنترۆڵی نەوتەکە.
– ئەمریکا و چین یاریزانی سەرەکین، ئەمریکا گرێبەستەکان فراوانتر دەکات بۆ بەرپەرچدانەوەی هەژموونی چین و ئێران.
-دەرئەنجامی ململانێی کوردستان و عێراق دەتوانێت هاوسەنگی هێز لە ناوچەکەدا دابڕێژێتەوە.
لە ساڵی 2023ـەوە حکومەتی فیدراڵی عێراق گەمارۆی هەناردەکردنی نەوتی بەسەر هەرێمی کوردستاندا سەپاندووە، بەڕواڵەت بەهۆی ناکۆکییەکی یەک ملیار و 500 هەزار دۆلاری ئەمریکی لەگەڵ تورکیا لەسەر هەناردەکردنی نەوتی بێ مۆڵەت. بەڵام پاڵنەری ڕاستەقینەی پشت گەمارۆکە خواستی حکومەتی عێراقی عەرەبیە بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەو سەربەخۆییەی کە هەرێمی کوردستان هەیەتی ،ئەوەیش لەڕێگای بڕینی سەرچاوەی سەرەکی داهاتەکەی کە فرۆشتنی سەربەخۆی نەوتە.
ماڵی شیعی پلانەکەیان ئاوا بووە کە نەوت لەدەست کورد دەربهێنن،ئەویش بە ڕێگایی یاسای پێشنیارکراوی نەوتی محمد شیاع سودانی،کە ناوەرۆکی پلانەکە ئەوەیە بە ناوەندکردنی سەرجەم ئۆپەراسیۆنە نەوتی و گازییەکان لەژێر کۆنترۆڵی بەغدا و دووپاتکردنەوەی یەکگرتوویی عێراق. ئێستا وڵاتانی جیهان ئاگادارو چاویان لەسەر ئەم کێشەیەی نێوان هەولێرو بەغدادە،ئەم دۆخە سەرنجی زلهێزە جیهانییەکانی ڕاکێشاوە بەهۆی یەدەگی بەرفراوانی نەوتی عێراق (بە 145 ملیار بەرمیل مەزەندە دەکرێت، کە ئەگەری زۆر زیاتریشی هەیە، بەبێ یەدەگی نەوتی هەرێمی کوردستان کە دەگاتە 45 ملیار بەرمیل) و پێگەی جیۆپۆلەتیکی چارەنووسسازیی ناوچەکە .ئێستا ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی هەوڵدەدەن کاریگەرییەکانی ڕۆژئاوا زیاتر بچەسپێنن بە هاندان و بردنەپێشەوەی هەرێمی کوردستان بە ئامانجی پچڕاندنی پەیوەندییەکانی لەگەڵ کۆمپانیا چینی و ڕووسی و ئێرانییەکان.ڕۆژئاوا بۆ کۆنترۆڵکردنەوەی ئابوری عێراق بەتایبەت لە وەبەرهێنانی وزەدا،پلانی وایە هەرێمی کوردستان جگە لەوەی بە سەربەخۆی و بەهێزی بهێڵێتەوە هاوکات وەک پردی پەڕینەوە بۆ وەبەرهێنانی فراوانتر لە عێراق بەکاریبهێنن (بۆ نموونە، گرێبەستی تۆتال ئینێرجیز بە بڕی ٢٧ ملیار دۆلار لە باشوور و گرێبەستی ٢٥ ملیار دۆلاری بی پی لە باکوور). هەروەها ئەمریکا و ئیسرائیل هەرێمی کوردستان وەک ناوچەیەکی ستراتیژی بۆ چاودێریکردنی ئێران دەبینن.بەپێچەوانەوە چین و ڕوسیا پشتیوانی لە عێراقێکی یەکگرتوو دەکەن، ئامانجیان هەڵوەشاندنەوەو ڕێگریەکانە لە ڕێککەوتنەکانی وزەی ڕۆژئاوا و تێکدانی هەژموونی ڕۆژئاوا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. لە ڕووی یاساییەوە دەستووری عێراق هیچ بڕیارێکی ڕوونی تێدا نییە. حکومەتی هەرێم بە بە مادەکانی 112 و 115، ئیدیعای دەسەڵاتی سەربەخۆیی بەسەر ئەو کێڵگە نەوتی و گازانە دەکات کە لە ساڵی 2005دا بەرهەم نەهێنراون، هاوکات حکومەتی عێراق بە پێی مادەی 111 کۆنترۆڵکردنی سەرجەم نەوت و غازی عێراق دووپات دەکاتەوە.بە لەبەرچاوگرتنی ئەم ناڕوونییە یاساییە، داهاتووی هەرێمی کوردستان پەیوەستە بە ململانێ و کاریگەری نێوان زلهێزە جیهانییەکان. لە ئێستادا چین خاوەنی بەرژەوەندییەکی بەرچاوە، زیاتر لە یەک لەسەر سێی یەدەگی نەوت و گازی عێراق و زیاتر لە دوو لەسەر سێی بەرهەمی ئێستای، شانبەشانی پڕۆژەی پشتێنەی چینی لە رۆژهەڵات و ئاسیا بەڕێوەدەبات.بەڵام ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی هەوڵدەدەن بەرپەرچی ئەم تەوژمە ئابوریە بدەنەوە، وەک لە گرێبەستەکانی ئەم دواییەی کۆمپانیای HKN Energy و WesternZagros لەگەڵ مەسرور بارزانی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان دەردەکەوێت، کە بە ڕوونی ئامانجیان بەرپەرچدانەوەی کاریگەرییەکانی ئێران و چین و ڕووسیایە لە ناوچەکە …
نەبەز بازیانی
